به گزارش خبرگزاری شنو، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی میگوید باید برگزاری کنسرتهای آنلاین و انتشار آلبومهای موسیقی را احیا کرد
با شهر بدون موسیقی چه میتوان کرد؟ در غیابِ صدا که بپیچد با نوای ساز، با پاییزی که ابرهایش را ظهرهای هر روز میفرستد روی آسمان تهران، آسمان اصفهان، آسمان تبریز و آسمان همهجای ایران چه میتوان گفت؟ آبان، نهمین ماهی است که ما آن را بدون پیچیدن صدای موسیقی زیر سقفهای سالنهای کنسرتها سپری میکنیم. در همه این ماهها، هنر ایران، یکی از تپندهترین و همچنان زندهترین وجه اقتصادی ـ اجتماعی خود را که برگزاری کنسرتهای موسیقی باشد از دست دادهاست.
پیش از شیوع کرونا در ایران، سینماگران و اهالی هنرهای نمایشی و تجسمی همواره از کاهش مخاطبهایشان مینالیدند و این درحالی بود که این نالهها را از اهالی موسیقی و بهخصوص آنها که دست در کار برگزاری کنسرتها دارند، نمیشنیدیم. همه میدانستند که هنر موسیقی بین هنرهای صحنهای، به لحاظ جذب مخاطب پیشتاز است و بازار کنسرت هیچگاه از رونق نمیافتد و تنورش سرد نمیشود.
حالا جالب است که در این چند ماه تسلط محدودیتها بهخاطر جلوگیری از ابتلا به کرونا، تک و توک برگزارکننده برخی نمایشها، اکرانکننده برخی فیلمها در سینماها و برپادارنده برخی نمایشگاهها در برخی گالریها بودهایم اما تنها هنری که کرکرهاش بهطور کامل پایین بوده، موسیقی بودهاست. به عبارت بهتر، پرمخاطبترین هنر ایران بین هنرهای صحنهای، تعطیلترین بودهاست. جز برگزاری نابسامان و مغشوش چند کنسرت بدون تماشاگر و پخش آنلاین آنها که با انتقادهایی هم روبههرو بود و چند کنسرت کوچک در فضاهای باز جزیره کیش، هیچ کنسرتی در این چند ماه برگزار نشدهاست.
این را بگذارید کنار اینکه تنها در نیمه نخست سال ۹۸ با احتساب ماههای محرم و صفر، ۲۶۴ اجرای صحنهای موسیقی برگزار شد و حالا این عدد به صفر رسیدهاست. در عین حال، نمیتوان دست روی دست گذاشت و شاهد مرگ تدریجی رویای موسیقی در سالنهای شهر شد. از اینرو میتوان پرسید چه اقتصادی را در موسیقی میتوان جایگزین برگزاری کنسرت کرد؟
خب حالا که برگزاری کنسرت، بهعنوان پولسازترین رویداد حوزه موسیقی، بهکلی تعطیل است، از چه ظرفیتهایی میتوان بهره برد؟ اساسا ظرفیت دیگری در این شرایط هست که بتواند جایگزین کنسرت شود؟
احیای کنسرت آنلاین
در ماههای اخیر تا کورسویی از امید در دل برگزارکنندههای کنسرت در ایران روشن شد، کرونا، بیرحمتر و سختتر از پیش، روزنههای نور را روی آنها بست و پیغام «در خانه بمانید» را برای چندمین بار برایشان مخابره کرد. پخش آنلاین چند کنسرت در ماههای آغازین شیوع کرونا در ایران نیز نشان داد ما با برپایی مطلوب چنین کنسرتهایی فرسخها فاصله داریم.
در ماههای اخیر تا کورسویی از امید در دل برگزارکنندههای کنسرت در ایران روشن شد، کرونا، بیرحمتر و سختتر از پیش، روزنههای نور را روی آنها بست و پیغام «در خانه بمانید» را برای چندمین بار برایشان مخابره کرد. پخش آنلاین چند کنسرت در ماههای آغازین شیوع کرونا در ایران نیز نشان داد ما با برپایی مطلوب چنین کنسرتهایی فرسخها فاصله داریم.
سامانههای پخش آنلاین کنسرتها آنقدر در این کنسرتها نابسامان عمل کردند که نسخه برگزاری چنین کنسرتهایی همان ابتدای کار پیچیده شد. حالا هم کمتر کسی است که در مخیلهاش بگنجد برای فروش بلیت کنسرت آنلاین، سراغ آن سامانهها برود یا از اسپانسرهای آن کنسرتها برای چنین رویدادی کمک بخواهد.
البته این نکتهای نیست که سیدمجتبی حسینی به عنوان معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با آن موافق باشد. او اتفاقا در گفتوگو با جامجم، از احیای برگزاری آنلاین کنسرتها بهعنوان یکی از راههای برونرفت از بنبست کنونی یاد میکند و معتقد است باید نابسامانیهای رخداده در کنسرتهای آنلاین رفع شود و ما به آن رویدادها بازگردیم.
وی میگوید: «تهدید کرونا، این فرصت را میتواند ایجاد کند که ما از گونههای آشنای درآمدزایی در هنر، به گونههای کمترتوجه شده هم توجه کنیم. بهعنوان مثال اجراهای برخطی که در نمایش و موسیقی صورت گرفت. اولین اجراها، دچار آزمون و خطا بودند. دستاندرکاران باید نقاط ضعف را بررسی و رفع کنند تا اینگونه از اجرای زنده موسیقی از طریق مجازی گسترش یابد. باید مشکلات شبکه در قطع و وصلی آن برطرف و بلیتفروشی نیز باید نظامیافته شود تا اجراهای برخط بتواند به اقتصاد موسیقی ما بازگردد.»
او میگوید معاونت هنری و اداره کل موسیقی در اینباره راههایی اندیشیدهاند: «جلساتی در اینباره برگزار شده و فهرست نقاط قوت و ضعف در اجراهای پیشین تهیه شدهاست تا در اجراهای بعدی به آنها توجه شود. از آزمون و خطاهای پیشین در برگزاری آیینها و جشنوارههایی که به صورت برخط برگزار شد، استفاده کردیم.»
انتشار آلبوم
میدانید که محسن چاوشی در موسیقی ایران به عنوان تنها خوانندهای مطرح است که تا حالا به برگزاری کنسرت تن ندادهاست. چنین خویشتنداری و امساک از جانب منتقدان او، به ناتوانی او در برگزاری کنسرت زنده تعبیر شدهاست و البته که ما در اینجا نه میخواهیم چنین ادعایی را تایید کنیم و نه بر اساس ادلهای که دست کم از نظر ما پذیرفته شدهاست، به تکذیب آن بپردازیم. میخواهیم به عجیبترین وجه ماجرای چاوشی بپردازیم.
میدانید که محسن چاوشی در موسیقی ایران به عنوان تنها خوانندهای مطرح است که تا حالا به برگزاری کنسرت تن ندادهاست. چنین خویشتنداری و امساک از جانب منتقدان او، به ناتوانی او در برگزاری کنسرت زنده تعبیر شدهاست و البته که ما در اینجا نه میخواهیم چنین ادعایی را تایید کنیم و نه بر اساس ادلهای که دست کم از نظر ما پذیرفته شدهاست، به تکذیب آن بپردازیم. میخواهیم به عجیبترین وجه ماجرای چاوشی بپردازیم.
حالا وضعِ همه خوانندههایی که در طول سال رکورد روی صحنه بودن را جابهجا میکردند، تازه شدهاست مثل چاوشی. همیشه امتناع چاوشی از برگزاری کنسرت از منظر اقتصادی غیرقابل توجیه و باورنکردنی بودهاست. چرا؟ چون فعالان حوزه موسیقی خوب میدانند که اساسا خوانندهها اثر تولید میکنند تا بتوانند با آنها کنسرت برپا کنند. آنها خوب میدانند مدتهاست انتشار آلبوم هیچ توجیه اقتصادی ندارد و آلبوم منتشر میکنند تا بتوانند مجوز برگزاری کنسرت را با توجه به انتشار رسمی آلبومهایشان بگیرند.
تازه میدانید که چنین التزامی مدتهاست برقرار نیست و شما نیاز ندارید برای برپاکردن تور کنسرتهایتان، آلبوم منتشر کردهباشید. چه بسیار خوانندههای رکوردشکنی که در طول سال بیش از ۲۰۰کنسرت برپا میکنند بدون اینکه آلبومی به بازار فرستادهباشند.
آنها در طول یکی دو سال چند قطعه (تکترک) در وبسایتها منتشر میکنند و با همانها چند سال نان کنسرت میخورند. حالا آنها همان جایی ایستادهاند که محسن چاوشی از ابتدای فعالیتش ایستادهاست. او آلبوم منتشر میکند و کنسرت برگزار نمیکند. حالا بقیه خوانندهها نمیتوانند کنسرت برگزار کنند، اما چرا آلبوم منتشر نمیکنند؟ پاسخ تا حدودی مشخص است. مثلا میتوان گفت انتشار آلبوم تنها برای خوانندههای پرطرفدار است که توجیه اقتصادی دارد. خوانندههای کمطرفدار، تنها با کنسرت است که میتوانند بین مخاطبان موسیقی جا باز کنند.
چاره چیست؟ آلبومهای محسن چاوشی همیشه جزو پرفروشترینها بودهاند. اما آیا فروش آلبومهای او از این رو نیست که مخاطبانش میدانند جز در همین آلبومها، وعده دیدار دیگری با او ندارند؟ با این حال، حالا باقی اهالی موسیقی نیز نمیتوانند کنسرت برپا کنند و تنها راه گذران زندگی و معیشتشان از راه موسیقی، همین انتشار آلبوم میتواند باشد. میدانید که انتشار تکآهنگها، پولی به جیب آنها واریز نمیکند.
این موارد را با سیدمجتبی حسینی مطرح میکنیم. آقای معاون وزیر در ابتدای امر معتقد است که اقتصاد انتشار آلبوم، تنها در موسیقی پاپ آسیب دیدهاست. به او میگوییم خوانندههایی هستند که در طول سال با انتشار چند تکآهنگ، چندین و چند کنسرت برگزار میکنند و دیگر انتشار آلبوم جزو برنامههایشان نیست و حالا هم نمیتوان انتظار داشت به انتشار آلبوم به عنوان جایگزین کنسرت فکر کنند.
او میگوید البته بروز چنین وضعی منحصر به موسیقی پاپ است: «در هر گوه موسیقی نمیتوان با تکآهنگ کنسرت برگزار کرد. موسیقی هر چه فرآیندیتر و پایههای ماندگاریاش استوارتر باشد، نمیشود چنین با آن رفتار کرد و با تکآهنگ بردوامش نگه داشت. موسیقی مصرفی و پاپ و روزمره از قاعدهای که شما میگویید از این قاعده تبعیت میکند، اما موسیقی ردیفی و دستگاهی و کلاسیک و نواحی ایران، با زحمت سالیان به اینجا رسیدهاند. موسیقی اصیل، حتی با تغییر الگوهای شنیداری مخاطب و تهدیدهایی که انتشار آلبومها به خود دیده مثل توزیع نامناسب یا کپیشدن همچنان آلبوم استادان موسیقی اصیل، به فروش میرسد. اقتضای تولید آلبوم با گونه موسیقی ارائهشده تفاوت خواهد داشت.»
او میگوید البته بروز چنین وضعی منحصر به موسیقی پاپ است: «در هر گوه موسیقی نمیتوان با تکآهنگ کنسرت برگزار کرد. موسیقی هر چه فرآیندیتر و پایههای ماندگاریاش استوارتر باشد، نمیشود چنین با آن رفتار کرد و با تکآهنگ بردوامش نگه داشت. موسیقی مصرفی و پاپ و روزمره از قاعدهای که شما میگویید از این قاعده تبعیت میکند، اما موسیقی ردیفی و دستگاهی و کلاسیک و نواحی ایران، با زحمت سالیان به اینجا رسیدهاند. موسیقی اصیل، حتی با تغییر الگوهای شنیداری مخاطب و تهدیدهایی که انتشار آلبومها به خود دیده مثل توزیع نامناسب یا کپیشدن همچنان آلبوم استادان موسیقی اصیل، به فروش میرسد. اقتضای تولید آلبوم با گونه موسیقی ارائهشده تفاوت خواهد داشت.»
بنابراین او همچنان معتقد است، بازگشت به انتشار آلبوم همچنان میتواند به عنوان یکی دیگر از راههای جایگزین احیای اقتصاد موسیقی مطرح باشد.
او میگوید: «برخی از ابزارها را پیش از این تجربه کرده و گمان کردهایم که زمانشان به سر آمدهاست. مثل همین تولید و انتشار آلبوم. انتشار آلبومها، رتبه نخست تحصیل درآمد در حوزه موسیقی بود و ما از طریق انتشار فراگیر آلبومها بود که مخاطب موسیقی شدیم. آهستهآهسته انتشار آلبومها جای خودش را به انتشار تکآهنگها و برگزاری کنسرتها داد. احیای شیوه تولید آلبومهای موسیقی در ژانرهای مختلف، یک راه ممکن است اما این را بگویم که یافتن راههای جایگزین بیشتر معطوف به انعطاف ما در توجه به روشهای جدید خواهد بود.»آسیب به نوازندهها
در تعطیلی کنسرتها، همه هنرمندان برگزارکنندگان ، سایتهای فروش بلیتها و اسپانسرها و … صدمه دیدهاند، اما در این میان دو دسته هستند که کمتر به آنها توجه میشود و چه بسا بیشترین صدمه را هم دیدهباشند. یکی نوازندهها هستند که طبعا کمتر از خوانندهها و برگزارکنندهها دستمزد میگیرند و دومی عکاسانی که عکاس تخصصی موسیقی هستند.
او میگوید: «برخی از ابزارها را پیش از این تجربه کرده و گمان کردهایم که زمانشان به سر آمدهاست. مثل همین تولید و انتشار آلبوم. انتشار آلبومها، رتبه نخست تحصیل درآمد در حوزه موسیقی بود و ما از طریق انتشار فراگیر آلبومها بود که مخاطب موسیقی شدیم. آهستهآهسته انتشار آلبومها جای خودش را به انتشار تکآهنگها و برگزاری کنسرتها داد. احیای شیوه تولید آلبومهای موسیقی در ژانرهای مختلف، یک راه ممکن است اما این را بگویم که یافتن راههای جایگزین بیشتر معطوف به انعطاف ما در توجه به روشهای جدید خواهد بود.»آسیب به نوازندهها
در تعطیلی کنسرتها، همه هنرمندان برگزارکنندگان ، سایتهای فروش بلیتها و اسپانسرها و … صدمه دیدهاند، اما در این میان دو دسته هستند که کمتر به آنها توجه میشود و چه بسا بیشترین صدمه را هم دیدهباشند. یکی نوازندهها هستند که طبعا کمتر از خوانندهها و برگزارکنندهها دستمزد میگیرند و دومی عکاسانی که عکاس تخصصی موسیقی هستند.
با مهرداد ناصحی که نوازنده کمانچه است و در چند گروه موسیقی عضویت دارد تماس میگیریم تا از احوال این روزهایش بپرسیم.
او جزو نوازندههایی است که گروههای موسیقی دستگاهی و کلاسیک ایران سراغش میروند و از این رو با اینکه کنسرتهای موسیقی کلاسیک ایرانی در طول سال چندان پررونق نیستند، با این حال ناصحی جزو پرکارها محسوب میشود. و البته که همه این حرفها را داریم درباره پیش از شیوع گسترده ویروس کرونا میزنیم. حالا که همه چیز تعطیل است. ناصحی به جامجم میگوید نوازندهها بسیار آسیب دیدهاند و اینجا و آنجا دیده که همکارانش، به شغلهای دیگر روی آوردهاند و حتی با موردی برخورد کرده که خودروی شخصیاش را فروخته تا این مدت را سپری کند.
این نوازنده باسابقه که عضویت در گروههای «شهنار»، «خورشید»، «ماه»، «گروه آوازی تهران» و… را در کارنامه دارد میگوید از موقع شیوع کرونا و تعطیلی کنسرتها، برای رعایت کامل پروتکلهای بهداشتی حتی برای ضبط آثار به استودیو هم نرفته و صرفا در منزل به تدریس آنلاین پرداختهاست. البته او اذعان میکند که نوازندههای کمتجربهتر و آنها که نوازنده خوبی هستند اما تخصصی در تدریس ندارند، از همین یک گزینه جایگزین هم محروم ماندهاند.
