به گزارش خبرگزاری شنو ؛ منوچهر دین پرست اگر از هر ایرانی بپرسید که موسیقی در کجای زندگی شما نقش دارد و چگونه با آن ارتباط برقرار می کنید، احتمالاً پاسخ های متفاوت و بعضاً متناقضی دریافت خواهید کرد. و در ادامه گفت موسیقی ر ا در این سرزمین به حاشیه نرانیم.
اگر این تفاوت ها را فارغ از نگرش های فرهنگی بدانیم، به شخصه باور دارم که زمینه های این تفاوت ها را باید در باورها و اعتقادات جستجو کرد.
باورهایی که طی سالیان طولانی در اذهان نقش بسته و شکستن آنها سخت و دشوار و شاید هم غیرممکن به نظر برسد. چرا که موسیقی از آن دسته هنرهایی است که نتوانسته موضع خود را نسبت به عقاید دینی و شئون آن شفاف کند.
برای کالبد شکافی این بحث قطعاً مسائل متعددی طرح خواهد شد و بدون تردید در طی سال های گذشته، دیدگاه ها و نظرات مختلفی در این باره طرح شده است. برای این که موضع صحبتم را به شکلی مجمل اما نکته سنجانه طرح کنم، بر یک اظهار نظر تاکید می کنم.
چندی پیش به مناسبت ایام اربعین حسینی، ویژه برنامه موسیقایی «سوگ شفق» با همراهی ارکستر و رهبری عرفان وکیلی به مدت سه شب در مرکز همایش‌های برج میلاد تهران برگزار شد. این برنامه موسیقیایی با حال و هوای ایام اربعین مطابقت داشت و موسیقی آن بیشتر با مضامین کربلا و حماسه حسینی همراه بود. نکته ای که در این برنامه مورد توجه قرار گرفت این بود که استقبال خوبی از سوی مسئولان فرهنگی و مردم از آن صورت گرفت که نشان از توجه به موسیقی و ماهیت آن و نسبت موسیقی با ایام مناسبتی است.
به طور معمول، اجرای موسیقی در ایران در ایام سوگواری های دینی که به چند ماه می رسد، تعطیل می شود و عملاً در هیچ جای کشور، شاهد اجرای برنامه موسیقی نیستیم. این نکته مورد توجه حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی هم قرار گرفت و او پس از اجرای این برنامه گفت:«نقدی که سال ها بوده و شاید کمک حالی در برگزاری چنین برنامه هایی باشد، مبتنی بر این رویکرد است که چرا طی این سال ها این تصور و سنت اشتباه وجود داشته که موسیقی فقط یک وجه شادمانه دارد و در ایام عزاداری نمی توانیم از آن استفاده کنیم؟ این دیدگاه، تفکر غلطی است. ما می‌توانیم برای هر مناسبتی موسیقی خاص خود را داشته باشیم.
موسیقی فقط وجه شادمانگی ندارد. موسیقی ما شامل موسیقی های غمگین، شاد، اندیشه ورز، حماسی است و نباید این گونه تصور شود که موسیقی فقط جنبه تفننی و تفریحی دارد.
البته به طور کلی این وجه جدی موسیقی با آن فضای تفریحی و تفننی بسیار فاصله دارد و می توانیم تولیدات موسیقایی جدی را به مناسبت و زمان خود، به مخاطب عرضه کنیم و بر این نظرم آرام آرام باید به این سمت حرکت کرد.
وقتی به هنرمند می گوییم برگزاری کنسرت تقریباً در ۵ ماه از سال تعطیل است و این پیام به آنها منتقل می شود، چه انتظاری است که این دوستان برای این ایام کاری تولید کنند؟ براین اساس، هنرمند موسیقی به این مسئله توجهی نخواهد داشت و به تولید کار در باقیمانده سال می اندیشد.»
به قول معروف، جانا سخن از زبان ما می گویی! بدون تردید، این اظهار نظر نوربخش، نه فقط مدّ نظر اصحاب موسیقی است، بلکه توجه دقیق به بخشی از ساختار فرهنگی کشور دارد که باید آن را اصلاح و نظام مند کرد که بتوانیم شاهد شکوفایی و نوآوری باشیم.
متاسفانه عده ای از تصمیم گیران، درک درست و صحیحی از مفهوم مناسبت ندارند و آن را با مضامین دیگری غیر از فرهنگ و هنر ترکیب می کنند که نتیجۀ دیگری از آن عاید می شود.
موسیقیدانان ما به جرأت از اصحاب فرهیخته ای هستند که توانایی اجرای بسیاری از مناسبت ها را دارند و می توانند موسیقی برای آن ایام تهیه کنند.
به طور مثال، در این سال ها در ایام محرم الحرام، فقط شاهد پخش موسیقی نینوا از استاد علیزاده و بعضاً کاری از لوریس چکناواریان هستیم. مابقی آثار نیز چندان شهرت و گستردگی ندارند و اثری قدرتمند نیستند که مردم با آن همذات پنداری کنند.
فارغ از موسیقی های محلی که در اغلب مناطق کشور در ایام مناسبتی برنامه های خاص خود را دارند، اجراهایی با سازهای کلاسیک و کنسرت ها در این ایام به حاشیه رانده شده است و عملاً وجود خارجی ندارند.
برای تصحیح یک تفکر غلط، اگرچه باید آرام و پیوسته حرکت کرد، اما جا دارد که اصحاب موسیقی به رایزنی های گسترده و تعامل بیشتر در این زمینه اهتمام به خرج دهند.
جامعۀ امروز ما نسبت به دو یا سه دهه پیش، تفاوت های اساسی پیدا کرده است و نیازهای خاص خود را می طلبد.
اگرچه باور دارم که بزرگان موسیقی مانند علیزاده و فخرالدینی، قطعاً دربارۀ موسیقی های مناسبتی فکر کرده اند، اما مجال اجرا نیافتند. اگر حتی ارکستر سمفونیک تهران و ملی، پرقدرت وارد شوند و مشروعیت پیدا کنند، می توانند خلأ جدی موسیقی در ایام مناسبتی را پر کنند و حتی در این روزها اجراهای مهمی داشتند باشند که هم شأن موسیقی حفظ شود و هم تناسبی با مناسبت ها پیدا
کند.
به راستی می توان این پرسش را طرح کرد که ما در ایام سوگواری مانند شهادت امام حسین(ع) یا ایام فاطمیه، چه موسیقی پرقدرت و ماندگاری داریم؟ در ایام رحلت پیامبر اسلام(ص) چطور؟ حتی در ایام ولادت امام زمان(عج) که در روزهای ما جایگاه ویژه ای دارد، چه برنامه موسیقیایی داریم؟ از روزهای خاص ملی مانند نوروز و یلدا بگذریم که در این ایام هم چیزی نداریم، عملاً با خلاء جدی روبرو هستیم که تا وقتی نتوانیم بستر آن را مهیا کنیم و مشکلات اساسی آن را حل کنیم، مناسبت خوانی و تصحیح یک تفکر غلط، امری زمان بر و فرسایشی خواهد بود که قطعاً عده ای در این مسیر بی انگیزه و سرخورده می شوند و عطایش را به لقایش می بخشند.
بدون تردید، تعطیلی چند ماه برنامه موسیقی، نه فقط از نظر اقتصادی ضربه ای بر پیکر نحیف صنعت موسیقی در ایران است، بلکه دیواری محکم برای به حاشیه راندن آن در این سرزمین است. مجدداً تاکید می کنم، آنچه که در این نوشته بر آن تاکید دارم، فقط توجه به مناسبت خوانی نیست، بلکه کلیت موسیقی باید به نقطه ای برسد که آن تفکر غلط تصحیح و مسیر خلاقیت گشوده شود.
