به گزارش خبرنگار خبرگزاری شنو، در روز بزرگداشت «عمر خیام» به آئین خیام خوانی بوشهری می‌پردازیم.
عُمَر خیام نیشابوری ( غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری) ۴۴۰ – ۵۱۷ که خیامی، خیام نیشابوری و خیامی نیشابوری هم نامیده شده است،فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی است. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّةالحق» بوده است ولی آوازهٔ وی مدیون نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد.
خیام خوانی بوشهری از رسوم دیرینه در این استان جنوبی کشورمان است. جایی که ارادتی ویژه به این شاعر نامدار وجود دارد و اشعارش، با نوای موسیقی و پاکوبی، در سالروز تولد شاعر خوانده می‌شود. خیام خوانی در بوشهر مراسمی نسبتاً مردانه است که با رقص و پاکوبی همراه است.
فلسفه این شعرخوانی و پاکوبی، یادآوری زودگذر بودن زندگی است. تکرار این‌که نباید به دنیا دل بست و غم از آن به خود راه داد. فلسفه خردمندانه زیستن در دم و غنیمت شمردن عمری که کوتاه و بر باد است. خوانندگان بنامی در این عرصه واردشده و با شادمانی گروه، خوانده‌اند. همچنین بداهه‌پردازان نیز، اشعار خیام را همراه با نوای نی و دف، بداهه سروده و همخوانی کرده‌اند.
خیام خوانی به‌واقع، برجسته‌ترین و سرزنده‌ترین موسیقی این ناحیه شناخته می‌شود. آوازی شاد که هم در تک‌خوانی و هم به‌صورت دسته‌جمعی، شادی نهفته‌ای در خود دارد. شادی و شعفی که خبر از وارستگی و رهایی از زمان می‌دهد. آن‌که خیام را می‌شناسد و خیامی می‌خواند، هرگز اندوه دنیا را به خود راه نخواهد داد؛ زیرا می‌داند که دنیا، گذری است بس کوتاه بر پهنه‌ای که خود نیز درگذر است. هر کس را نوبتی برای گذر از این بیغوله داده‌اند. پس همان بهتر که دم را غنیمت بشمرد و ایام گذران را به شادی طی کند.
اهالی بوشهر، در سنتی دیرینه، اشعار خیام را، در محفل‌های خصوصی و میهمانی‌هایی کاملاً مردانه می‌خوانند. شیوه اجرا، به این صورت است که ابتدا بزرگ محفل، تک‌خوانی را با اشعاری از حافظ یا دیگر شعرای نامدار به‌عنوان مقدمه آغاز می‌کند. سپس، میهمانان، کم‌کم به حلقه آواز پیوسته و رباعی‌های خیام را به‌صورت دسته‌جمعی و همراه با دف و نی و متأثر از ردیف موسیقی ایرانی می‌خوانند. دست زدن ریتمیک و هماهنگ، همراه با بداهه‌سرایی نیز، بخشی از مجلس است. این مراسم را خیام خوانی یا خیامی می‌نامند.
شادی، هلهله و پاکوبی که در زبان محلی یزله نامیده می‌شود، چاشنی این مجالس است تا فلسفه در دم زیستن را بار دیگر یادآوری کند. فلوت، ضرب و نی جفتی از سازهای همراه کننده در این مجلس شادمانی هستند.
طی عمری که از این مراسم می‌گذرد (به روایتی از ۱۲۱۵ شمسی) نواهای جاودان زیادی به گروه خیامی‌ها پیوسته‌اند. از بهترین خیامی‌خوان‌ها می‌توان به مرحومان حسین موجی و رسول شوشتری اشاره کرد همچنین جهان‌بخش کردی و باقر آرامی نیز در زمان حیات این رسم شادمانه را با نوای خوش خود، با دیگران شریک شده‌اند. استادان روح‌الله صفوی و استاد غلامرضا وزان نیز در ادای این هنر خوش درخشیده‌اند.
طی مراسم خیامی در بوشهر، رسم بر این است که شاعران و خوانندگان، بنا بر توان و ذوق خود، اشعاری را هم‌وزن و بر روال ابیات خیام، به‌صورت بداهه سروده و در دم، با جمع می‌خوانند. بی‌شک بداهه‌خوانی، یکی از مهارت‌های کم‌نظیر و بسیار هنرمندانه است که در توان هر فرد یا شاعری نیست. زیبایی این اشعار و رقص و شادمانی جمعی تا حدی است که میهمانان جمع را نیز به وجد می‌آورد.
در روز بزرگداشت عمر خیام گروه موسیقی لیان به سرپرستی محسن شریفیان در برنامه پرده‌سرا ساعت ۲۱ و در هنرسرای خورشید شهر اصفهان اجرا خواهد شد. شما می‌توانید این برنامه را به‌صورت زنده از صفحه اینستاگرام سازمان فرهنگی اجتماعی اصفهان مشاهده کنید.
انتهای پیام/
